سیاسی‌شدن هویت‌های قومی و مذهبی از منظر مبانی نظری ثبات سیاسی در مصر بعد از بهار عربی (2011-2022)

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی مستخرج از رساله

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و‌ تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استاد گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و‌ تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

یکی از مهم‌ترین مباحث و موضوعات در جامعه شناسی جدید، «سیاست هویتی» است. سیاست هویتی در اشاره به سیاسی شدن هویت‌های قومی، فرهنگی، زبانی، مذهبی و فعالیت و مشارکت سیاسی گروه‌های قومی -مذهبی برای پیگیری خواسته‌ها، حقوق شهروندی و تعیین سرنوشت خود به کار می‌رود. در چند دهه‌ی اخیر خاورمیانه به مهم‌ترین منطقه‌ی کانونی تروریسم و خشونت‌های قومی-مذهبی بدل شده است. با شروع دومینوی ناآرامی در سرزمین‌های عربی در سال 2011، مصر از اولین دولت‌های عرب بود که به‌عنوان خاستگاه و نقطه‌ی آغاز این طغیان‌ها دستخوش تحولات سیاسی و اجتماعی شد. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی محقق از مدل نظری «دولت-ملت سازی» استفاده نموده است تا به مهم‌ترین علل سیاسی شدن هویت‌های قومی و مذهبی در مصر بعد از بهار عربی پاسخ دهد؟ یافته‌ها نشان می‌دهد علل سیاسی شدن هویت‌های قومی و مذهبی ارتباط مستقیمی با پروسه دولت -ملت‌سازی در این کشور آفریقایی دارد . کشور مصر با برخورداری از جامعه‌ی مدنی نسبتا قوی توانست مرحله‌ی گذار را طی کند و پس از انقلاب در شاخص‌هایی چون ثبات سیاسی، تعدد احزاب، نرخ بیکاری، نرخ تورم، نرخ فقر و دسترسی به اینترنت پیشرفت داشته ‌باشد. اما علی‌رغم این پیشرفت‌ها، نبود اجماع در تبیین هویت ملی، خلل در انتقال با ثبات قدرت و گستره عمیق و وسیع فعالیت ارتش به عنوان موانعی برای پروسه دولت-ملت‌سازی موفق در مصر هنوز مشهود است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Politicization of Ethnic and Religious Identities from Perspective of Political Stability in Egypt after Arab Spring (2011–2022)

نویسندگان [English]

  • Yalda Bahrampour 1
  • Abolghasem Taheri 2
  • Mojtaba Maghsoudi 3
1 Ph.D. student in Political Science, Faculty of Law , Theology and Political Science, Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Professor at Political Science Department , Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor at Political Science Department, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

"Identity politics" is among the prominent topics of novel sociology. In fact, the instances of identity politics include the politicization of ethnic, cultural, linguistic, and religious identities as well as the political activity and participation of ethnoreligious groups to pursue their desires, citizenship rights, and self-determination. The Middle East has emerged as the major focal point for terrorism and ethno-religious conflicts in recent decades. Egypt was among the first Arab states to undergo political and social changes following the onset of successive unrest and political movements in Arab states in 2011. Hence, the main research question is as follows: “What are the most important sociological and domestic factors affecting the politicization of ethnic and religious identities in post-Arab Spring Egypt?” To address this questions, a descriptive-analytical method was employed. According to the findings, the causes of ethnic and religious identity politicization in Egypt are directly related to the “political stability” of this African country. Due to a relatively strong civil society, Egypt managed to go through the transition stage and make progress in various indicators such as political stability, plurality of parties, unemployment rate, inflation rate, and poverty rate. Nevertheless, the lack of consensus on national identity, disruption in the stable transfer of power, and the deep and broad scope of the army's activities still remain the obstacles to successful political stability in Egypt.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Politicization
  • nation-state building
  • identity
  • Egypt
  • Arab Spring
  1. ابوطالبی، ف. (1390). بررسی نقش جامعه مدنی در تحولات خاورمیانه. مرکز بین المللی مطالعات صلح، 28 تیر، در: http://www.peace-ipsc.org/fa
  2. اطاعت، ج.، و کریمی، ح. (1400). تحلیل ژئوپولیتیکی ناکامی اخوان المسلمین در مصر. فصلنامه ژئوپولیتیک، 17(62)، 149-181.
  3. امام‌جمعه‌زاده، ج.، و حشمتی، ا. (1393). دولت-ملت ناکام در مصر. فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، 5(3)، 119-147.
  4. اوتاری، م. (1386). گذار به دموکراسی یا شبه اقتدارگرایی. ترجمه سعید میرترابی، تهران: نشر قومس.
  5. آقازادی، م. (1392). بیم‌ها و امیدها در ارتش مصر. اندیشکده راهبردی تبیین، در: http://tabyincenter.irindex.php.menu-examples/child-items-5
  6. حمیدی، ص. (1390). نقش شبکه‌های اجتماعی در انقلاب مصر. تهران: مرکز نشر جامعه المصطفی.
  7. خانزاده، ا. (1400). مصر ۸ سال پس از کودتا؛ دستاوردهای مثبت یا سیاست‌های بی‌رحمانه؟. ایرانا، 14 تیر، در: https://irna.ir/xjFmw6
  8. خراسانی، ر.، و امانی، ز. (1400). ماهیت دولت پنهان در خاورمیانه: بررسی مقایسه‌ای دولت پنهان در ترکیه و مصر. فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، 13(2)، 147-173.
  9. زیبایی، م. (1397). نهاد دولت در خاورمیانه عربی پس از حوادث 2011. فصلنامه دولت پژوهی، 4(14)، 68-37.
  10. ساجدی، ا.، و رنجبر، ر. (1394). نقش و جایگاه نظامیان مصر در تحولات انقلاب ژوئیه 2011. فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، 5(1)، 52-76.
  11. شکیبایی، م. (1390). جریان‌شناسی احزاب مصری (8): حزب الخضر المصری. قدسنا، 19 اردیبهشت، در: http://qodsna.com/fa/155625/print
  12. شیخ الاسلامی، م.ح.، قهرمانی، م.، غریبی، م. (1398). ناکامی فرآیند دموکراسی در مصر بعد از انقلاب 2011، از منظر نظریه عجم اوغلو-رابینسون. فصلنامه پژوهش‌های روابط بین الملل، 9(32)، 161-186.
  13. عالیشاهی، ع.ر و دیگران (1399). گذار به موج دوم انقلاب: تجزیه و تحلیلی بر عملکرد دولت اقتدارگرای عبدالفتاح السیسی در مصر پسامرسی. فصلنامه مطالعه سیاسی جهان اسلام، 9(3)، 96-73.
  14. فواد عبدالله، ث. (1381). فعالیت احزاب در مصر. ترجمه ماجد نجار. مطالعات خاورمیانه، ویژه‌نامه، 56-51.
  15. فیرحی، د.، و عسکری صدر، ا. (1397). علل شکست اخوان المسلمین مصر پس از سرنگونی مبارک. علوم سیاسی، 21(82)، 99-126.
  16. مختاری، ع.، اکوانی، ح.، قاسمی، ج.، ملکی فر، م. (1401). تاملی در شکنندگی و تداوم دولت در مصر از 1980 تا 2020 میلادی. دوفصلنامه علمی جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، 10(20)، 136-111.
  17. مطلبی، م. (1396). بازشناسی نقش و جایگاه ارتش در تحولات سیاسی-اجتماعی مصر؛ پیش و پس از سقوط دولت مرسی. دوفصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، 5(10)، 126-103.
  18. مقصودی، م. و حیدری، ش. (1390). بررسی وجوه تشابه و تفاوت جنبش‌های عربی در کشورهای خاورمیانه. فصلنامه رهنامه سیاستگذاری، 2(4)، 73-41.
  19. ملائکه، س.ح.، و حسینی، س.م. (2016). علت اخوان از آغاز تا امروز، ترجمه سیدهادی خسروشاهی، تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.
  20. ناصری، س.، و اسدی، ا. (1391). واکاوی نقش طبقه متوسط جدید در جنبش اجتماعی مصر. فصلنامه روابط خارجی، 4 (4)، 197-234.
  21. هراتی، م.ج.، و ظفری، م. (1392). تفاوت نقش و جایگاه ارتش در فرآیند انقلاب اسلامی ایران و تحولات 2011 مصر، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 3(8)، 139-155.
  22. هراتی، م.ج.، و محمدی، ر. (1398). آزمون پذیری نظریه کرین برینتون در تحولات انقلابی تونس و مصر. نشریه علمی مطالعات انقلاب اسلامی، 16(56)، 115-130.
  23. Ayubi, N.H. (1989). Government and the state in Egypt today, in Charles Tripp and Roger Owen (eds). Egypt under Mubarak, New York: Routledge.
  24. Barden, H. (2011). Arab Society Power Transactions Locally and Multilaterally. In Forum for Democratic Global Governance, Stockholm.at: http://mdgfund.org/node/5332
  25. Beinin, J. (2012). The Rise of Egypt's Workers. Carnegie Endowment for International Peace, June, at: https://carnegieendowment.org/files/egypt_labor.pdf
  26. Ehteshami, A., Murphy, E. (1996). Transfomatin of the Corporatist State in the Middle East, Third World Quarterly, 17(4), 753-772.
  27. El-Hamidi, F., & Wahba, J. (2005). The effects of structural adjustment on youth unemployment in Egypt. 12th Annual Conference of the Econimic Research Froum (ERF), at: http://d-scholarship.pitt.edu/5760/
  28. Eltaweel, H. (2012). Civil Society in the Arab World: Case Study of the Muslim Brotherhood in Egypt. Middle East Studies Center-The American University in Cairo, Decmber.
  29. Erikson, D. (2011). Rational Choice Theory: Potential and Limits, 11th edition, London: Palgrave Macmillan.
  30. Etling, B., Kelly, J., Faris, R., & Palfrey, J. (2010). Mapping the Arabic blogosphere: Politics and dissent online. New media & Society, 12(8), 1225-1243.
  31. Glassman, J.K., & Glickman, D. (2011). Strategic Public Diplomacy: The Case of Egypt. National Security Project, October.
  32. Goldstone, J.A. (2011). Understanding the Revolutions of 2011. Foreign Affairs, April 14, at: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2011-04-14/understanding-revolutions-2011
  33. Hawthorne, A. (2004). Middle Eastern Democracy: Is Civil Society the Answer?. Carnegie Endowment for International PeaCe, March 1, at: https://carnegieendowment.org/2004/03/01/middle-eastern-democracy-is-civil-society-answer-pub-1463
  34. Hinnebusch Jr, R. A. (1988). Egyptian politics under Sadat: The Post-Populist Development of an Authoritarian-modernizing State. Cambridge: Cambridge University Press.
  35. Kinnimont, J, (2012), Bread, Dignity and Social Justice: The Political Economy of Egypt's Transition, Briefing Paper of Chatham House, April, at: https://opendata.uni-halle.de/bitstream/1981185920/109335/41/718566386.pdf
  36. Korotayev, A., & Zinkina, J. (2011). Egyptian Revolution: A Demographic Structural Analysis.  Revista Interdisciplinar, 13(2011), 139-169.
  37. Köse, T., Özcan, M., & Karakoç, E. (2016). A comparative analysis of soft power in the MENA region: The impact of ethnic, sectarian, and religious identity on soft power in Iraq and Egypt. Foreign Policy Analysis, 12(3), 354-373.
  38. Lord, K. M., & Sharp, T. (Eds.). (2011). America's Cyber Future: Security and Prosperity in the Information Age. CNAS, May 31, at: https://www.cnas.org/publications/reports/americas-cyber-future-security-and-prosperity-in-the-information-age
  39. Osman, T. (2011). Egypt on the Brinkfrom Naser to Mubarak, New Haven: Yale University Press.
  40. The Fund for Peace. (2016). Fragile States Index. at: http://fsi.fundforpeace.org/