راهبرد سیاسی و امنیتی ایران در خاورمیانه بعد از خروج آمریکا از برجام

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی مستقل

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران.

چکیده

منطقه خاورمیانه یکی مهم‌ترین مناطق راهبردی و ژئوپلیتیکی جهان است. با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران؛ دو کشور آمریکا و ایران، سیاست‌های متعارضی را در قبال یکدیگر در این منطقه پیگیری کرده‌اند، به گونه‌ای که دو کشور، دشمن یکدیگر به شمار آمده و حتی آمریکا در پیگیری این دشمنی، از توافقنامه برجام که به نظر می‌رسید می‌تواند در گام‌های بعد، این دشمنی را فرونشاند، خارج شد. بر این پایه، پرسش اصلی مقاله آن است که پس از خروج آمریکا از برجام، جمهوری اسلامی ایران، چه راهبردهای سیاسی و امنیتی‌ای برای تأمین امنیت و منافع ملی خود در خاورمیانه اتخاذ کرده‌ است؟ روش تحقیق مقاله، روش توصیفی و تحلیلی است و هدف مقاله آن است که با بررسی این راهبردها، راه‌های مواجهه ایران با آمریکا را پس از خروج آن از برجام، بررسی کند. نتیجه کلی مقاله هم نشان می‌دهد که ایران، پس از خروج ایالات متحده از برجام و اقدامات تنش‌زای آن، راهبردهای خاص خود و از جمله کاستن گام به گام از تعهدات برجامی، حمایت بیشتر از پراکسی‌های و گروه‌های نیابتی شیعی (شامل انصارالله، حشدالشعبی ، حزب‌الله و ...)، حضور نظامی بیشتر در منطقه، اقدامات نظامی علیه رقبای منطقه‌ای (مانند عربستان و اسرائیل) و افزایش سیاست نگاه به شرق را در زمینه‌های سیاسی و امنیتی در خاورمیانه اتخاذ کرده‌ است تا امنیت و منافع ملی را خود تأمین کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Iran’s Political and Security Strategy in the Middle East Following the United States’ Withdrawal from the JCPOA

نویسنده [English]

  • Jahanbakhsh Moradi
Assistant Professor, Political Science Department, Ilam Branch, Islamic Azad University, Ilam, Iran.
چکیده [English]

The Middle East is one of the world’s most vital, strategic, and geopolitical regions. With the victory of the Islamic revolution in Iran, the United States and Iran have pursued contradictory policies towards each other, as the two countries are considered to be rivals. Even the United States, pursuing this enmity, withdrew from the JCPOA agreement, which could eventually quell the enmity; based on this, the article’s primary question is what strategies the Islamic Republic of Iran has adopted to guarantee its security and national interests in the Middle East following the United States’ withdrawal from the JCPOA? This descriptive-analytical study aims to examine the methods of confrontation adopted by Iran following the United States’ withdrawal from the JCPOA. Overall, the article demonstrates that Iran, in response to the United States’ withdrawal from the JCPOA and its tension-inducing measures, has its own strategies, which include a gradual reduction of its JCPOA obligations, more support for Shia proxies (including Ansarullah, Hashd al-Shaabi, Hezbollah, …), a stronger military presence in the region, military measures against regional rivals (such as Saudi Arabia and Israel), and reinforcing its East- oriented policy in political and security fields in the Middle East in order to ensure security and national interests.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Strategy
  • Middle East
  • Iran
  • America
  • JCPOA

مراجع

  1. آدمی، ع. (1389)،  راهبرد نگاه به شرق در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ دیدگاه‌ها، زمینه‌ها، فرصت‌ها. فصلنامه مطالعات سیاسی، 2(7)، بهار.
  2. آزادی، ع. (1401). شکست کامل سیاست بایدن در قبال ایران، 26 خرداد، در: https://ecoiran.com/107/15650
  3. احمد‌زاده، د. (1398). ایجاد منطقه امن در شمال سوریه؛ دامی برای اکراد. شورای راهبردی روابط خارجی، 22 مرداد، در: https://www.scfr.ir/fa/?p=109550
  4. اسدی، ب. (1379). «ایران و خلیج فارس: سیاست تنش‌زدایی، گفتگوی تمدن‌ها، مناسبات جدید و صلح و امنیت منطقه. فصلنامه سیاست خارجی، 14(4)، زمستان، 1028-1005.
  5. ایران‌آنلاین. (1398). واکنش‌های گسترده خارجی به اقدامات امروز ایران در قبال برجام. کد 469202، 19 اردیبهشت، در: http://www.ion.ir/news/469202/
  6. ایسنا. (1398). تأکید عراقچی بر ضرورت تشکیل ائتلافی از کشورهای اسلامی برای موضع‌گیری علیه معامله قرن،  کد 98043116645، 31 تیر، در: 98043116645https://www.isna.ir/news/
  7. پرتو، ا. (1397). راهبرد کلان آمریکا در دوره ترامپ: درس‌هایی برای ایران. فصلنامه مطالعات راهبردی، 21(81) ، 222-213.
  8. پورسعید، ف.، شاپوری، م. (1397). دولت ترامپ و شوروی‌سازی جمهوری اسلامی ایران؛ چرایی و چگونگی. فصلنامه مطالعات راهبردی، 21(81)، پاییز، 102-57.
  9. حیدری، س.، شیخی‌زاده، م. (1398). الزامات حضور راهبردی جمهوری اسلامی ایران در یمن از منظر ژئوپلیتیکی. ماهنامه پژوهش ملل، 5(41)، اردیبهشت، 24-7.
  10. خبرگزاری ایرنا. (۱۳۹۹). سوریه؛ قربانی تروریسم و دخالت بیگانگان، ۲۶ اسفند، در: https://www.irna.ir/news/84266066
  11. خبرگزاری تسنیم. (1399). نگاهی به ۵ گام ایران در کاهش تعهدات برجامی. 18 اردیبهشت، در: https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/02/18
  12. شوقی، ح. (1397). راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در مقابله با گروه‌های تکفیری یمن، عراق و سوریه. ماهنامه پژوهش ملل. 14(37)، دی، 130-115.
  13. عباسی اشلقی، م.،  حمیدرضا، ح. (1399). اتحاد عربستان سعودی و اسرائیل با آمریکا و پیامدهای آن بر موازنه قدرت و نفوذ جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه. فصلنامه مطالعات بین المللی، 17(3)، شماره پیاپی 67، زمستان .
  14. علیخانی، م. (1392). بررسی چرخه تعارض در روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی با تأکید بر دوره 1392-1384.  فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، 9(22)، بهار، 129-103.
  15. کامل، ر.  (1383). مقدمه‌ای بر رئالیسم تهاجمی. پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، 4(38)، شهریور.
  16. کشیشیان‌سیرکی، گ.،  سهیلی نجف‌آبادی، س. (1397). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات خاورمیانه (بیداری اسلامی) با تأکید بر بحران سوریه.   فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، 10(37) ، زمستان، 50-26.
  17. کمالی‌دماوندی، م. (1398). بررسی مقایسه‌ای راهبردهای خاورمیانه‌ای اوباما و ترامپ در دوران پسابرجام.  پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد روابط بین‌الملل، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد الکترونیکی، تهران.
  18. مرصادنیوز. (1398). دادگاه عالی جبل‌الطارق حکم آزادی نفتکش گریس 1 را صادر کرد، 24 مرداد، در: http://www.mersadnews.ir/news/381293
  19. م‍ش‍ی‍رزاده‌، ح. (1384). ت‍ح‍ول‌ در ن‍ظری‍ه‌ه‍ای‌ رواب‍ط ب‍ی‍ن‌ال‍م‍ل‍ل‌، تهران: سمت، چاپ پنجم.
  20. نبید، ف. (1398). با طرح صلح کوشنر، ترامپ بازی خطرناکی در خاورمیانه شروع کرده، ترجمه‌ اکرم نبی. ایسنا، نقل از سی. ان. ان.، 5 خرداد، در:  https://www.isna.ir/news/98030502115
  21. نقشبندی، ع.، دهشیری، م.، کشیشیان سیرکی، گ.، قائدی، م. (1399). پیامدهای سیاسی و اقتصادی خروج آمریکا از برجام برای ایران در دوره ترامپ و آغاز دوره بایدن. فصلنامه مطالعات بین المللی،17(3)، شماره پیاپی 67، زمستان.
  22. یورونیوز فارسی. (1398). حوثی‌های یمن به پالایشگاه و انبار نفت شَیبَه عربستان حمله کردند، 26 مرداد، در: https://fa.euronews.com
  23. Anadolu Agency. (2018). Trump and Sale Weapons in the World, Dec 28, at: https://www.aa.com.tr/983341.
  24. Brooks, S., Wohlforth, W. (2016). America Abroad: The United States’ Global Role in the 21st Century. New York: Oxford University Press.
  25. Edelman, E., Wald, C. (2018). Comprehensive U.S. Strategy Toward Iran After the JCPOA. Jewish Institute for National Security of America, September 16, at: https://jinsa.org/.
  26. Fitzpatrick, M. (2020). Two Years After JCPOA Withdrawal, Americans are Less Safe, the Middle East Less Peaceful. IISS, May 12, at: https://www.iiss.org/blogs/survival-blog/2020/05/jcpoa-withdrawal-pompeo-statement.
  27. Ozcan, N. (2011). Turkey-Syria-Iran Triangle is being Redrawn. Huriyat Daily News, Jun 22. P. 7. at: http://www.hurriyetdailynews.com.
  28. Pozen, B. (2016). Restraint: A New Foundation for U.S. Grand Strategy Ithaca. (Cornell Studies in Security Affairs), at: https://www.amazon.com/Restraint-Foundation-Strategy-Cornell-Security/dp/1501700723.
  29. Reich, S., Dombrowski, P. (2017). Does Donald Trump have a Grand Strategy?. International Affairs, 93(5), 1013–1037.
  30. Rezaei, F. (2017). Iran’s Nuclear Program: A Study in Proliferation and Rollback, Palgrave Macmillan. at: https://www.amazon.com/Irans-Nuclear-Program-Proliferation-Rollback/dp/3319441191.
  31. Rezaei, F. (2019).  JCPOA Collapse: Will Proliferation Follow?. Middle East Policy, 14(2).
  32. The Economist. (2021). What is the JCPOA, the Deal Meant to Restrict Iran’s Nuclear activity?, November 23, at: https://www.economist.com/the-economist-explains/2021/11/23/what-is-the-jcpoa-the-deal-meant-to-restrict-irans-nuclear-activity.
  33. Washington Times. (2018). Trump Abandons Iran Nuclear Deal He Long Scorned, May 8. at: https://nytimes.com/2018/05/08/world/middleeast/trump-iran-nuclear-deal.html
  34. Wolf, A. (2018). After JCPOA: American grand strategy toward Iran. Comparative Strategy, 37(1), 22 -34.
  35. Rose, G. (1998). Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy. World Politics, 51(1), October, 144-172.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار