تحلیل تطبیقی نقش ایدئولوژیک ایران و عربستان در تحولات یمن

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 مدرس مدعو گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، آبادان، ایران.

2 دانشجوی دکتری مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

3 دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد گروه روابط بین الملل، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.

چکیده

ورود جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی به عنوان بازیگران اصلی منطقه‌ای در بحران یمن را می‌توان به ‌عنوان جلوه‌ای از رقابت ایدئولوژیکی مورد ملاحظه و بررسی قرار داد. ایدئولوژی نقش بسیار مهم و پررنگی در این مسئله دارد و نیز زمینه‌ساز افزایش رقابت دو کشور در منطقه گردیده است. روش تحقیق مقاله حاضر تطبیقی– تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات نیز از نوع کتابخانه‌ای است و از کتاب‌ها، مجلات علمی و پایگاه‌های اینترنتی استفاده شده است. مطالعه موضوع نیز به صورت تطبیقی در چارچوب نظریه «مجموعه امنیتی» باری بوزان می‌باشد. این نوشتار در پی پاسخ به این پرسش اصلی است که؛ «رقابت عربستان و ایران در بحران یمن چگونه قابل ارزیابی است؟» به نظر می‌رسد که با توجه به چارچوب نظری پژوهش؛ در چهار مؤلفه‌ی‌ نقش، هدف، سطح و راهبرد رقابت ایدئولوژیک دو کشور جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در یمن قابل بررسی است. به واقع در این رقابت، دو کشور در این چهار مؤلفه تفاوت‌هایی دارند که در این مقاله به تشریح آن پرداخته‌ایم. همواره به‌ طور سنتی این دو کشور در منطقه خلیج فارس به رقابت با هم پرداخته‌اند. لذا پژوهش حاضر با تمرکز بر این مسئله و با هدف اصلی افزایش شناخت جمهوری اسلامی ایران از طریق بررسی دقیق سیاست خارجی عربستان سعودی در منطقه، به سبب فراهم‌سازی زمینه‌ صحیح برای مقابله‌ی منطقی و واکنشی مناسب در جهت حفظ موقعیت ایران در منطقه و موازنه قوا صورت پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparative Analysis of Saudi Arabia’s and Iran’s Ideological Roles in Yemen Transformations

نویسندگان [English]

  • Farzaneh Dashti 1
  • Seyyed Samer Poordanesh 2
  • Bahram Vakilizadeh 3
1 Visiting Lecturer, Department of Political Science, Faculty of Humanities, Payame Noor University, Abadan, Iran.
2 Political Studies of the Islamic Revolution, Faculty of Humanities, Shahed University, Tehran, Iran.
3 MA. of Department of International Relations, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Bonab, Iran.
چکیده [English]

The involvement of the Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia, the two most significant regional actors, in the Yemen crisis might be seen as a reflection of their ideological rivalry. Ideology plays a considerable part in this situation and paves the way for higher regional competition between these two countries. This study employs a comparative-analytical approach, and data are collected via desk research, books, academic journals, and databases. The subject was discussed using the comparative framework of Barry Buzan's "Regional Security Complex Theory" (RSCT). This study addresses the following question: "How can the rivalry between Iran and Saudi Arabia in the Yemen crisis be explored? “According to the theoretical framework of this study, the rivalry between Iran and Saudi Arabia may be analyzed in four criteria: roles, objectives, level, and strategies. In fact, these nations vary in these four criteria, which will be discussed in the paper. Iran and Saudi Arabia have been rivals for several years. Focusing on this issue and gaining knowledge of the Islamic Republic of Iran by analyzing Saudi Arabia's foreign policy in the region, the present research lays the groundwork for a logical and acceptable strategy to protect Iran's regional status and maintain the power balance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Yemen Crisis
  • Saudi Arabia
  • Copenhagen School
  • Iran
  • Strategic Pattern
  1. آدمی، ع.، بهادرخانی، م. (1397). الگوی رفتاری عربستان سعودی در منطقه غرب آسیا و تاثیر آن بر منابع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران(مطالعه موردی: بحران یمن). فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، 7(4)، 1-23.
  2. آرم، آرمینا. (1395). ایران و عربستان، رقابت بر سر نفوذ در خاورمیانه. نشریه سیاست( دانشگاه تربیت مدرس)، 3(9)، 81-73.
  3. آل غفور، م.، کاظمی، ا.، موسوی دهموردی، م. (1394). تبیین رقابت استراتژیک جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در یمن. فصلنامه سیاست خارجی، 29(2)، 145-167.
  4. احمدیان، ق.، کهریزی، ن. (1400). ایران و عربستان؛ بلوغ منازعه و سناریو دوگانه مذاکره-فاجعه. فصلنامه مطالعات بین‌المللی، 18(1)، 25-44.
  5. اسماعیل‌زاده امامقلی، ی.، احمدی فشارکی، ح. (1395). داعش و امنیت ایران با تکیه بر مکتب کپنهاگ، فصلنامه پژوهشهای راهبردی، 5(18)، 141-123.
  6. التیامینیا، ر.، باقری دولتآبادی، ع.، نیکفر، ج. (1395). بحران یمن و بررسی زمینه‌ها و اهداف مداخلات خارجی عربستان و امریکا، فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاست، 5(18)، 171-198.
  7. برزگر، ک. (۱۳۹۲). تحولات عربی ایران و خاورمیانه. چاپ اول، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
  8. بوزان، ب.، و همکاران. (1386). چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت. ترجمـه علیرضـا طیـب، تهـران: پژوهشـکده مطالعـات راهبردی.
  9. تلاشان، ح. (1391). انقلاب اسلامی ایران و تاثیر آن بر تحولات ژئوپلتیک شیعه در یمن. فصلنامه شیعهشناسی، 10(40)، 30-7.
  10. تیموری، ر.، عبدالله‌زاده، ح.، آگاه، م. (١٣٩۵). تقابل سیاست خارجی ایران و عربستان در بحران یمن با روش سازه انگارانه. فصلنامه مطالعات بیداری اسلامی، 5(10)، 82-98.
  11. حافظ‌نیا، م. (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات بابلی.
  12. حسنی سعدی، م. (1389). شیوههای تبلیغی وهابیت. نشریه پیام، (104)، 126-135.
  13. حیدری، م.، صالحی، ج. (1395). رقابت منطقه‌ای ایران و عربستان سعودی و تاثیرات آن بر یمن در پسا بهار عربی. فصلنامه منافع ملی، 1(3)، 89-75.
  14. خضری، ا.، صفوی، ح. پرهیزکار، ا. (١٣٩۴). ریشه‌یابی منازعات ایران و عربستان(مطالعه موردی سه کشور عراق بحرین و یمن). فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، 7(23)، ٢٠٧- ١٧٩.
  15. داداندیش، پ.، کوزه‌گر کالجی، و. (1389). بررسی انتقادی نظریه مجموعه امنیتی منطقه ای با استفاده از محیط امنیتی منطقه قفقاز جنوبی. نشریه راهبرد، 19(56)، 107-73.
  16. دارابی، و.،کاظمی، ح. (1395). بحران تقابل و موازنه قدرت در سیاست خارجی ایران و عربستان سعودی. نشریه پژوهش ملل ، 2(15)، 19-1.
  17. درج، ح.، امام‌جمعه زاده، ج. (١٣٨٩). عربستان صعودی و استراتژی سد کردن قدرت ایران در منطقه خاورمیانه(مطالعه موردی؛ تحولات یمن). فصلنامه پژوهش‌نامه انقلاب اسلامی، 9(31)، ۱۱۷- ١۴٢.
  18. زنگنه، پ.، حمیدی، س. (1395). بازنمود ماهیت منطق حاکم بر کنشگری ایران و عربستان در بحران یمن. فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاست، 5(18)، 169-143.
  19. سمیعی اصفهانی، ع.، موسوی، ا. (1394). بررسی تاثیر برتری منطقه‌ای ایران بر الگوی رفتاری عربستان در قبال تحولات یمن. فصلنامه رهیافتهای سیاسی و بین‌المللی، 6(42)، 115-85.
  20. شمسینی غیاثوند، ح.، احمدوند، م. (١٣٩۴). تاثیر دولت‌های منطقه‌ای بر تحولات سیاسی‌امنیتی یمن(٢٠١۴- ٢٠١۵) با تاکید بر عربستان و ایران. فصلنامه پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، 6(25)، ١- ٢٢.
  21. شیرزاد نشلی، ح.، وفایی، خ. باقریزاده، ع. (1399). تحلیل روابط ایران و عربستان؛ منطقه غرب آسیا(مطالعه موردی یمن). فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، 16(52)، 24-1.
  22. صفاری انارکی، م. (1394). عوامل سببساز واگرایی در روابط ایران و عربستان با تاکید بر فاجعه منا. ماهنامه پژوهش ملل، 1(1)، 52-34.
  23. عطایی، ف.، منصوری مقدم، م. (1392). تبارشناسی سیاست خارجی عربستان سعودی: راهبردی واقعگرایانه در بستری هویتی. فصلنامه روابط خارجی، 5(1)، 168-133.
  24. غلامی، م. ابطحی، م. طاهری، ا. کاظمیزند، ع. (1397). تبیین تقابل جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در یمن از منظر امنیت هویتمحور. فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 8(28)، 117-97.
  25. فیروزکلائی، ع. (1394). تحلیلی بر مهم‌ترین علل تهاجم نظامی ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی به یمن. پژوهشهای منطقه‌ای، 3(7)، 159-189.
  26. کرمی، ک. (1390). بهار عربی و عربستان سعودی؛ آثار و واکنشها. فصلنامه مطالعات خاورمیانه، 18(66)، 79-98.
  27. کوهکن، ع.، نزاکتی، ف. (1393). دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی عربستان. فصلنامه سیاست جهانی، 3(3)، 205-234.
  28. لکزایی، ن. (1393). جنبش انصارالله یمن. تهران: دفتر مطالعات راهبردی مجمع جهانی اهل بیت (ع).
  29. منجزی، ع. (1387). پژوهشی پیرامون وهابیت. مجله مربیان، 8(30)، 98-113.
  30. نجات، ع. (1396). بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر جنبش انصارالله یمن، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، 24(3)، 115-140.
  31. نجات، ع.، موسوی، ر. صارمی، م. (1395). راهبرد عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران یمن. فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، 9(23)، 179-137.
  32. همتی، م.، ابراهیمی، ش.، گودرزی، م. (1399). سیاست موازنهسازی عربستان در برابر ایران در یمن. فصلنامه برنامهریزی فضایی(جغرافیا)، 10(1)، 122-105.
  33. یزدانی، ع.، حسنزاده، س. (1397). رویکرد سیاست خارجی عربستان سعودی و امریکا در قبال بحران یمن(2015-2011). فصلنامه سیاست، 48(4)، 1092- 1075.
  34. Bardají, R L. (2016). Religion, power and chaos in the Middle East. European View, 15(1), 87-95.
  35. Buzan, B., Weaver, , Wilde, J D. (1998). Security: A New Framework for Analysis. London: Lynne Rienner.
  36. Buzan, B. (2003). Regional Security Complex Theory in the Post-Cold War World in Theories of New Regionalism. International Political Economy Series, Macmillan, London.
  37. Nasr, V. (2007). Islamic Extremism and Regional Conflict in South Asia. in Prospects for Peace in south Asia, ed.R. Dossani and H.S. Rowen (Hyderabad: orient Longman Private.
  38. Ramani, S. (2020). The Russian Role in the Yemen Crisis. in: Day S., Brehony N. (eds) Global, Regional, and Local Dynamics in the Yemen Crisis. Palgrave Macmillan, Cham.
  39. Ramadhan, R. (2020). The Role of Iran in Yemen Conflict 2014-2018(An Analysis Of Constructivism). Conference: Proceedings of 3rd International Conference on Strategic and Global Studies, ICSGS 2019, 6-7 November 2019, Sari Pacific, Jakarta, Indonesia,DOI: 4108/eai.6-11-2019.2297303.
  40. Rifaat, H. (2005). Pakistan's Relation with Azad Kashmir and the Impact on in doPakistan Relation. US: Stanford University.