ماهیت حقوقی قراردادهای نفتی ایران IPC از منظر حقوق بین‌الملل و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی مستخرج از رساله

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه حقوق بین‌الملل، واحدقم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

2 دانشیار حقوق بین الملل دانشگاه قم، ایران.

چکیده

قراردادهای نفتی ایران (IPC) چندی است در قراردادهای نفتی مورد بحث قرار گرفته و ابهامات بی‌شماری را در خصوص ماهیت حقوقی آنها با توجه به نوع قرارداد و شرط مالکیت، برای حقوقدانان ایجاد کرده است. عده‌ای معتقدند این قراردادها بیع‌متقابل هستند، در حالی که از منظر ماهوی به دلیل عدم رعایت شروط قانونی بیع، نظیر عدم وجود عین خارجی، موضوع قرارداد، طراحی و ساخت در زمان انعقاد عقد نمی‌توان چنین فرضی را پذیرفت. پرسش محوری این است که « چرا نمی توانیم قراردادهای IPC را در یکی از نهادهای حقوقی مانند بیع، معاوضه،جعاله و اجاره قرار داده و ماهیت داخلی در نظر بگیریم یا اینکه صرفا ماهیت بین‌المللی بدهیم؟» نتیجه کلی مقاله که با اتخاذ روش تحلیلی و تطبیقی بدست آمده، نشان می‌دهد که سه دیدگاه در مورد ماهیت قراردادهای IPC مطرح می‌گردد،1-قراردادهای اداری و تحت نظر قوانین و مقررات داخلی کارفرما یا همان دولت میزبان 2- ماهیتی خصوصی براساس ماده10 قانون مدنی و در آخر، خصیصه‌ای بین‌المللی با نگرشی فراملی، که هر کدام توجیهات قانع کننده‌ای برای خود دارند. از منظر حقوق داخلی نیز اینگونه قراردادها خصوصیات ویژه‌ی خود را دارند و در مقام انطباق با سایر قراردادهای معین در قانون مدنی، وجوه اشتراکی و افتراقی با نهادهای حقوقی مانند بیع، معاوضه، جعاله و اجاره دارند، اما هیچ یک از این نهادها نیستند. از این منظر هدف پژوهش، تبیین ماهیت حقوقی این گونه قراردادها از منظر حقوق ایران و حقوق بین‌الملل می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Legal Nature of Iran Petroleum Contracts in International and Iranian Law

نویسندگان [English]

  • Yousef Behdadnia 1
  • Seyed Yaser Ziyaee 2
1 PhD. Student of International Law Department , Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran.
2 Associate Prof. at International Law Department. Faculty Law, University Qom, Iran
چکیده [English]

Some argue that Iran Petroleum Contracts (IPC) are buy-back (bai' motaqabel) agreements. However, considering the basic criteria of such agreements—including the absence of a concrete object, subject of the contract, and design/development at the time of contract conclusion—IPCs cannot be regarded as buy-back contracts. The main research questions are why IPCs cannot be categorized as one of the common legal contracts such as sale, barter, and reward (Ji’ala) and whether they must be defined within the scope of Iranian or international law.  The findings of this analytical and comparative study outlined three different views concerning the nature of IPCs: (1) administrative contracts governed by domestic laws of the employer, i.e., the government, (2) private contracts governed by Article 10 of the Iranian Civil Code, and finally, (3) contracts with international and transnational features. There are arguments made in favor of each view. In terms of Iranian laws, IPCs are marked with special features with similarities and differences in comparison to other contract types specified in the Iranian Civil Code such as sale, barter, reward, and lease, while they cannot be classified as either one of these.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran Petroleum Contracts
  • IPC
  • buy-back
  • participation
  • governing theories
  1. ابراهیمی، س.، شیریجیان، م. (1393). قراردادهای بالادستی نفت و گاز نظام جمهوری اسلامی ایران و تبیین دلالتهای قانونی و الزامات قراردادهای جدید، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران اقتصاد محیط زیست وانرژی، 3 (10)، 39-1.
  2. ابراهیمی، س.ن.، جعفری ندوشن، ش.(1397). قرارداد سرمایه گذاری خارجی نگاهی بر ماهیت، احکام و ویژگی­ها، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، 48(1)، 1-19.
  3. ابراهیمی، س.ن.، زاغری، ح. (1399). انعطاف پذیری مالکیت منابع نفتی در فقه اسلامی، فصلنامه حقوق اداری، 7(23)، 9-27.
  4. اخلاقی، ب.، صحرانورد، ا.(1392). بررسی ماهیت حقوقی بیع متقابل ایران و سازگاری آن با پیمان منشور انرژی، فصلنامه حقوق، 43(3)، 18-1.
  5. اسماعیلی هریسی، ا.،(1396) مبانی حقوق پیمان: شرح ماده به ماده موافقتنامه و شرایط عمومی پیمان، تهران: جنگل- جاودانه، چاپ چهاردهم.
  6. اقایی، س.د.، آقایی، ص.س. (1393). بازخوانی پرونده شرکت نفت ایران- انگلیس در دیوان بین‌المللی دادگستری، پژوهشنامه روابط بین‌الملل، 7 (26)، 33-8.
  7. برزگرزاده، ع. (1399). کارکرد و منزلت تصمیمات قضایی در رویه دیوان بین‌المللی دادگستری. فصلنامه مطالعات بین المللی، 17(2)، 27-51.
  8. جعفری لنگرودی، م.(1391). مجموعه محشی قانون مدنی (علمی، تطبیقی، تاریخی)، تهران: گنج دانش، چاپ چهارم.
  9. درخشان، م. (1392). ویژگی­های مطلوب قراردادهای نفتی: رویکرد اقتصادی-تاریخی به عملکرد قراردادهای نفتی در ایران. فصلنامه اقتصاد انرژی ایران، 3(9)، 113-153.
  10. دوپویی، ر. (1379). یک رأی داوری و دو نقد. ترجمه مرتضی کلانتریان، تهران: آگاه.
  11. شهید ثانی، ز. (۱۴۱۰). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، به همت داوری، قم: مجمع الفکر الاسلامی. جلد 3و4.
  12. شهید ثانی، ز. (بی تا). مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام، جلد یازدهم، قم: دارالهدی.
  13. شهیدی،س.م. (1393). آثار قراردادها و تعهدات، تهران: مجد، چاپ ششم.
  14. شیریجیان، م. (۱۳۹۵). تحلیل مقایسه ای سرمایه­گذاری و تولید بهینه نفت در قراردادهای بیع متقابل و مشارکت در تولید مبتنی بر مبانی فقهی و روش های بهینه­سازی. رساله دکتری مدیریت قراردادهای بین‌المللی نفت­وگاز، دانشگاه امام صادق(ع).
  15. صابر، م. (1386). مطالعه تطبیقی ماهیت حقوقی قراردادهای بیع متقابل و جایگاه قانونی آن. نشریه مرکز امورحقوقی بین‌المللی معاونت حقوقی و امو مجلس ریاست جمهوری، 24(37)،295-243.
  16. عاکفی‌قاضیانی، م.، عاکفی‌قاضیانی، م. (1400). منابع حقوق بین‌الملل سرمایه­گذاری، تفوق قوانین داخلی. فصلنامه مطالعات بین‌المللی، 18(1)، 63-82.
  17. علیدادی، م. (1396). بررسی حقوقی اصول حاکم بر شرایط عمومی قراردادهای جدید نفتی ایران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته حقوق عمومی، دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس.
  18. فرشادفر، م. (1392). راهنمای عقد قرارداد به روش طرح و ساخت (EPC)در طرح های عمرانی، تهران: انتشارات نوآور، چاپ دوم.
  19. کاتوزیان، ن. (1374). عقود معین. تهران: انتشارات گنج دانش.
  20. کاتوزیان، ن. (1385). دوره مقدماتی حقوق مدنی (اعمال حقوقی قرارداد، ایقاع) تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار، چاپ یازدهم.
  21. مصطفوی، س.، امانی، م. (1387). ماهیت قراردادهای بین‌المللی نفت، فصلنامه پژوهش‌های اسلامی، 2(3)، 143-180.
  22. منصوری نراقی، م. (1350). مبانی حقوقی و شرایط عمومی قراردادهای نفتی خاورمیانه، تهران: صبح امروز.
  23. نیکبخت، ف.، باقری، م.، قربانی، ا. (1398). بررسی تطبیقی چارچوب قراردادی متقابل و قرارداد نفت ایران IPC در زمینه حقوق مالکیت، شناسایی ذخایر و رژیم مالی، فصلنامه مطالعات حقوق انرژی، 4(2)، 547-570.
  24. ویلیام باوت، د. (1372). قراردادهای دولت با بیگانگان: تحولات معاصر در مسئله غرامت ناشی از فسخ یا نقض این نوع قراردادها، ترجمه علی قاسمی. فصلنامه حقوقی بین‌المللی، 12(16-17)، 452-397.
  25. Adopted by the General Assembly of the United Nations on 2 December 2004. Not yet in force. See General Assembly resolution 59/38, annex, Official Records of the General Assembly, Fifty-ninth Session, Supplement No. 49 (A/59/49).
  26. Alidadi, M. (2017). Legal Review of Principles Governing the General Conditions of New.
  27. (1987). Protection of investment in La Haye., p.32 et s.
  28. Aminoil v. Kuweit, 66 I.L.R., 518.
  29. Anglo-Iranian Oil Co. case (Jurisdiction), Judgment of v.ly 22nd, I952: I. C. Reports I952, p.93·90-115
  30. British Petroleum v. Libya, 53 ILR., p.297, 297-388
  31. Chorzow Factory Case, PCIJ., series A, No.17 (1922), p.47.
  32. Dongk, L., Na, Y. (2010). Assessment of Fiscal Terms of International Petroleum­­ Contracts, Petroleum Exploration & Development, 37(6), 756-776.
  33. Elsan, M., Yousefi Chehreghani, M. (2019). Legal Aspects of Technology Transfer Through Foreign Investment in Oil and Gas Industry. 3(2),55-65.
  34. Edgar Manyuchi, A. (2016). Foreign Direct Investment and the Transfer of Technologies to Angola's Energy Sector. Sage Publications: Africa Spectrum, 51(1)55-83.
  35. Germany and Poland, PCIJ Reports, (1928) Series A, No.17.
  36. General Assembly Resolution 1803 (XVII) of 14 December1962,
  37. FIDIC: The International Federation of Consulting Engineers.
    sovereignty over natural resources. at: http://www.worldcourts.com/pcij/eng/decisions/1928.09.13_chorzow1.htm
  38. Liamco v. Libya, 20 ILM. (1981).
  39. LIAMCO v. The Government of the Libyan Arab Republic, YCA 1981, at 89 et seq.
  40. Manzoor, D. Aghamahdavi A., Amani M., Kohan Hooshnejad, R. (2018). Analysis of the nature of upstream contracts in the Oil Industry from the Perspective of Imami Jurisprudence, Islamic Economics Studies, 10(2), 77 -99.
  41. Nikbakht, F., Bagheri, , Ghorbani E. (2019). A Comparative Study of the Reciprocal Contractual Framework and the Iranian Oil Contract (IPC) on Property Rights, Reserve
  42. Sedco Inc. v. Iran (First Award),9. I.–U. (n.d.)
  43. Sedco, Inc. v. National Iranian Oil Company and The Islamic Republic of Iran, IUSCT (1986). Case Nos. 128 and 129,American Journal of International Law , Vol 80(4 ),
  44. 969 – 972 , DOI: https://doi.org/10.2307/2202085
  45. Serova, D. (2015). Petroleum Fiscal System Design & Cost-Related Incentives in oil & Gas Project: A Comparative Study of UK, Norway, Indonesia & China, Master Thesis, Norwegian School of Economics,
  46. Texaco v. Libya, 53 ILR., p.381.
  47. Texaco Overseas Petroleum Company v. The Government of the Libyan Arab Republic, YCA 1979, at 177 et seq. (also published in: ILM, 1978, at 1 et seq.; Int‘l L. Rep. 1979, at 389 et seq.; Clunet 1977, at 350 et seq).
  48. URL: www.ogel.org/article.asp?key=3691 Germany and Poland, PCIJ Reports, (1928) Series A, No.17.
  49. United Nations Convention on Jurisdictional Immunities of States and Their Property New York (2004). Adopted by the General Assembly of the United Nations on 2 December 2004. Not yet in force. See General Assembly resolution 59/38, annex, Official Records of the General Assembly, Fifty-ninth Session, Supplement No. 49 (A/59/49).