بررسی نقش دولت جمهوری اسلامی ایران در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی مستقل

نویسنده

استاد دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران

چکیده

این مقاله به بررسی نقش دولت ایران در مقاطع مختلف دوران دفاع ­مقدس می‌­پردازد. در این مقاله از شیوه و روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است و داده‌­ها به روش کتابخانه‎ای و با مطالعه اسناد و مدارک آشکار و نیز مصاحبه شفاهی با بعضی از افراد دست‌اندرکار آن دوره جمع‌آوری گردیده‌­اند. هدف و نوع تحقیق نیز کاربردی می‌­باشد. مقاله در پی پاسخ به این سوال است که دولت در چه حوزه­‌هایی و چگونه از جبهه‌­ها و رزمندگان پشتیبانی می‌­کرده است. اهمیت بررسی این موضوع در آن است که بدون در نظر گرفتن فعالیت‌­های دولت، تصور حفظ تمامیت ارضی کشور غیرواقعی است. یافته‌­های این تحقیق حاکی از آن است که دولت در تأمین حداقل معیشت مردم و کنترل نرخ تورم، کارنامه‌ای قابل قبول داشته و در تأمین بودجه و اعتبارات نیروهای مسلح و نیز رسیدگی به خانواده شهدا و جانبازان و اسرا و مفقودین و سَر و سامان دادن به مهاجرین جنگی و جنگ‌زدگان و همچنین پشتیبانی‌های پزشکی، صنعتی، مهندسی از جبهه‌ها نقش خوبی ایفا کرده است. اما در بکارگیری ظرفیت­‌های دیپلماسی جهت پایان دادن هرچه سریعتر به جنگ و نیز محدودسازی دامنه مخاصمات و نیل به مصالحه، عملکرد مطلوبی نداشته است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the Role of the Government of the Islamic Republic of Iran in the Imposed war of Iraq against Iran

نویسنده [English]

  • Hossein Alaei
Professor, Faculty of Entrepreneurship, University of Tehran
چکیده [English]

Governments as a variable sponsor and supplier of the Armed Forces played an important and effective role in the resistance of the Iranian people, victories and possibly some failures of the war has been imposed. This research examines the role of the Iranian government in different periods of the holy defense. In this article, a descriptive-analytical method has been used. The data are collected by a library method and by reading explicit documents as well as oral interviews with some persons involved. The purpose and type of research is also used to examine the role and effect of government in the course of the imposed Iraqi war against Iran. This article seeks to answer the question of how and in what areas the government supported the fronts and warriors. The importance of examining this issue is that it is unrealistic to imagine exiting the aggressive army from Iran and preserving the territorial integrity of the country, regardless of the efforts and activities of the government during the war. The government was an important part of Iran's defensive power during the war, whose sustainability and performance played a significant role in preventing the advance of the Iraqi army during the early months of the war as well as in the successes of operations and the development of the country's combat capability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Defense
  • Government
  • Imposed War
  • Support
  • Armed Forces
- بشیری عباس (1384)، انقلاب در بحران، کارنامه و خاطرات هاشمی ­رفسنجانی سال 1359، تهران، دفتر نشر معارف ­انقلاب.
- بنی­صدر، ابوالحسن (1359)، مصاحبه با روزنامه اطلاعات، روزنامه­اطلاعات، 12 مهر، ص10.
- تارنمای مرکز پژوهش­های مجلس شورای ­اسلامی (1398)، «تصویب مواردی در مورد کارکنان داوطلب اعزام به جبهه»، مصوب 2/7/1366، تاریخ دسترسی: 16 خرداد، در: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/110769
- ترکان، اکبر (1397)، مصاحبه نگارنده با مدیر عامل سازمان صنایع ­دفاع، در محل دفتر رئیس هیأت ­مدیره شرکت ­شستا، 22 دی.
- حاج­آقا­بزرگی، مسعود (1389)، گزارش خسارت­های وارده بر بخش­های اقتصادی­کشور، تهران، دفتر امور مناطق بازسازی شده جنگ ­تحمیلی.
- خرم، علی (1397)، در گفتگو با نگارنده، 25 دی.
- خمینی، روح‌الله (1378)، صحیفه ­امام، جلدهای 12، 16، 19، 20، 21، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- رحمانی، قدرت­الله (1383)، بی‌پرده با هاشمی­رفسنجانی، تهران، انتشارات کیهان، چاپ­ دوم. 
- رضایی، محسن (1383)، در گفتگو با نگارنده، 3 بهمن.
- رفیقدوست، محسن (1392)، برای تاریخ می­گویم، به­کوشش محسن علامیان، تهران، انتشارات سوره ­مهر.
- رفیقدوست، محسن (1397)، «اگر من بودم می­توانستیم بغداد را هم بگیریم»، مصاحبه با: ماهنامه نسیم بیداری، سال نهم، شماره 86، آبان­ ماه، صص307-302.
- سازمان برنامه و بودجه (1397)،  «گزارش سازمان برنامه و بودجه در باره نرخ تورم و رشد اقتصادی در 40 ساله اخیر»، خبرآنلاین، 21 بهمن­ماه، کد خبر: 1230506، در: https://www.khabaronline.ir/news/1230506/
- شیخ‌الاسلام، حسین (1390)، «از گنج ارزش­ها تا جنگ اراده­ها»، گفتگو با روزنامة ایران در بارة سیاست ­خارجی جمهوری­اسلامی در دوران جنگ­ تحمیلی، ویژه‌نامة روزنامة ایران، به مناسبت هفتة دفاع ­مقدس، مهر ماه، صص14-11.
- عابدی­ جعفری، حسن (1397)، «بی‌انصافی می­کنند کسانی که می­گویند دولت آن زمان برای جنگ کم ­گذاشت»، خبرآنلاین اقتصادی، 20 مهر ماه، در: https://www.khabaronline.ir/news/690850/
- عرب‌مازاریزدی، علی (1393)، «مقایسه کارنامه دولت­های سال­های جنگ و دوران تحریم»، روزنامه ­شرق، سال 12، شماره 2137، 22 مهر ماه، ص5.
- عزیزی، احمد (1395)، شتای عمر، تهران، نشر­نی.
- علایی، حسین (1395)، تاریخ­ تحلیلی جنگ ایران و عراق، جلدهای 1و2، تهران، نشر مرز و بوم.
- علیزاده، سیدمحمد (1397)، مصاحبه نگارنده با معاون خودکفایی وزیر سپاه، 26 دی‌ماه.
- غنی­نژاد، موسی (1397)، «نگاهی به دو نامه نهادگرایان»، روزنامه دنیای ­اقتصاد، سال 16، شماره 4443، 17 مهر ماه، ص6.
- فروزنده، محمد (1397)، فرمانده قرارگاه مهندسی خاتم الانبیاء در زمان جنگ، در مصاحبه با نگارنده، در محل دفتر فولاد جهان­آرا، 23 دی ماه.
- قانون اساسی جمهوری­اسلامی ایران (1368)، تهران، انتشارات حقوقی.
- ملکی، عباس (1396)، در گفتگو با نگارنده، 26 دی‌ماه.
- مؤمنی، فرشاد (1392)، «سرطان رانت»، ماهنامة اقتصاد ایران، تهران، سال 16، شماره 17، اردیبهشت ماه،  ص12.
- مؤمنی، فرشاد (1396)، «کارنامه سلامت دهه اول انقلاب بی­نظیر است»، روزنامه جهان اقتصاد، سال 26، شماره 6575، 10 مهرماه، ص1.
- میرخدایی، احمد (1397)، «اقتصاد درگیر جنگ­ خاموش»، روزنامه همشهری، شماره 7511، 1 آبان‌ماه، ص4.
- میردار، مرتضی (1385)، خاطرات حجت­الاسلام والمسلمین ناطق‌ ­نوری، جلد2، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب ­اسلامی، چاپ­ دوم.
- نبوی بهزاد، (1396)، «دولت و ستاد فرماندهی­کل قوا از پذیرش قطعنامه خبر نداشتند»، پایگاه خبری تحلیلی انتخاب، کد خبر: ۳۸۰۱۰۵، 7 آذر، در: https://goftareno.ir/fa/news/26055/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA
- نبوی، بهزاد (1394)، «مروری بر تدابیراقتصادی دوران دفاع­مقدس»، روزنامه جهان ­اقتصاد، سال 24، شماره 6034، 3 آبان‌ماه، ص10.
- هاشمی، محمد (1397)، «خاکریز ما تپه های جام جم بود»، ویژه­نامه هفته دفاع ­مقدس، 31 شهریور، ص6.
- هاشمی­رفسنجانی علی‌اکبر (1378)، عبور از بحران، کارنامه و خاطرات 1360، تهران، دفتر نشر معارف ­انقلاب، چاپ هفتم.
- هاشمی­رفسنجانی، علی‌اکبر (1387)، امید و دلواپسی، کارنامه و خاطرات سال 1364، تهران، دفتر نشر معارف ­انقلاب.
- هاشمی­رفسنجانی، علی‌اکبر (1380)، مصاحبه­های سال 1361، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب.
- هاشمی­رفسنجانی، علی‌اکبر (1381)، آرامش و چالش، کارنامه و خاطرات سال 1362، تهران، دفتر نشر معارف ­انقلاب
- هاشمی­رفسنجانی، علی‌اکبر (1389)، دفاع و سیاست، کارنامه و خاطرات سال 1366، تهران، دفتر نشر معارف ­انقلاب.
- همتی، ایرج و صفایی­فسخودی، داود (1393)، دیپلماسی ایران و قطعنامه 598، تهران، نشر صفحه ­جدید.
- Cohen, B. (1968), “Foreign Policy”, in D Sills, International Encyclopedia of Social Science, New York: McMillan.
- Dilip Hiro, (1990), “The Longest War”, in: The Iran – Iraq Military Conflict, New York, Routledge.
- Holsti, K.J. (1970), “National Role Conceptions in the Study Foreign Policy”, International Studies, Vol. 14, No. 3, pp. 233-309, at: https://www.jstor.org/stable/3013584, DOI: 10.2307/3013584
- Mclnnis, J. Matthew (2017), “The future of Iran’s Security Policy”, Inside Tehran’s Strategic Thinking, American Enterprise Institute, 17 January, Retrieved from: http://www.aei.org.
- Taremi Kamran (2005), “Beyond the Axis of Evil: Ballistic Missiles in Iran’s Military Thinking”, Security Dialogue, Vol. 36, No. 1, pp. 93-108, https://doi.org/10.1177/0967010605051926
- UNIIMOG (2020), “United Nations Iran-Iraq Military Observer Group”, Acsess Date: 2 March, Available at: https://peacekeeping.un.org/mission/past/uniimogbackgr.html