بررسی تأثیر سیاست‌های نظامی بر امنیت منطقه‌ای خلیج فارس

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی مستخرج از رساله

نویسندگان

1 گروه روابط بین‌الملل، واحد بین‌المللی کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، کیش، ایران

2 استادیار عضو هیات عملی گروه علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران

3 استادیار عضو هیات عملی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

4 استاد علوم سیاسی دانشگاه گیلان

چکیده

منطقه خلیج فارس، یکی از مناطق مهم راهبردی جهان است که مهم‌ترین اهمیت آن وجود بیش از شصت درصد از منابع انرژی فسیلی جهان در آن است. از این‌رو، توجه قدرت‌های بزرگ به ویژه از ابتدای قرن بیستم را به خود جلب کرده است. در این منطقه، هشت کشور ساحلی ایران، عراق، کویت، عربستان، بحرین، قطر، امارات و عمان حضور دارند. از این میان دو کشور ایران و عربستان قدرت منطقه‌ای به شمار می‌روند و عراق نیز چنین وضعیتی را پیش از دهه 1990 داشته است. اما کشورهای دیگر، قدرت‌های کوچک هستند. با وجود این، توجه قدرت‌های بزرگ به منطقه خلیج فارس و وجود دو قدرت منطقه‌ای که رقابت‌ها را در منطقه افزایش می‌دهد، امنیت منطقه‌ای خلیج فارس بسیار مهم است. با وجود رقابت‌ها در این منطقه، کشورهای منطقه، به ویژه دو قدرت منطقه‌ای، سیاست‌های نظامی خود را بر افزایش و توسعه جنبه‌های مختلف توان نظامی خود، به عنوان یک راهبرد قرار داده‌اند که منجر به چندین جنگ و بحران هم در منطقه شده است. بنابراین، پرسش اصلی مقاله آن است که سیاست‌های نظامی کشورهای منطقه خلیج فارس بر امنیت منطقه‌ای و ترتیبات آن چه تأثیری گذاشته است؟ برای بررسی این پرسش، در آزمون فرضیه از روش‌های علّی و تحلیلی استفاده شده است و هدف آن است که ترتیبات ارتباط میان امنیت منطقه‌ای و سیاست‌های نظامی در آن، روشن گردد. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که سیاست‌های توسعه نظامی کشورهای منطقه خلیج فارس، موجب شده تا امنیت منطقه‌ای آن همواره در شرایط تهدید به سر برد، چرا که برخی از این کشورها، امنیت خود را در همکاری با قدرت‌های بزرگ می‌جویند و برخی دیگر در مقابله با این قدرت‌ها، امنیت منطقه‌ای را می‌جویند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Survey of Military Policies Effects on Persian Gulf Regional Security

نویسندگان [English]

  • Soheil Soheili Najafabadi 1
  • Gharineh Kishishian sirki 2
  • Mohamadreza Ghaedi 3
  • Reza Simbar 4
1 Ph.D. Student of International Relations Group, International Kish Branch, Islamic Azad University, Kish Island, Iran
2 Assistant Prof. at Political Science Group, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Assistant Prof. at Political Science and International Relations Group, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran
4 Prof. at Political Science Group, Guilan University
چکیده [English]

The Persian Gulf region, is an Important and strategic region in the world. Importance of region for more than sixty percent of fossil energy of the world is in this region. Therefore, the Great Powers, especially from the beginning twenty century, attention to this region. In this region, have eight beach countries include Iran, Iraq, Kuwait, Saudi Arabia, Bahrain, Qatar, United Arab Emirates and Oman, that Iran and Saudi Arabia is the Regional Powers, and Iraq has the capacity to become a regional power. The other countries in Persian Gulf region are small powers. Due to attention of the great powers to this region, and existence two regional powers in region, that increased competition, the regional security in Persian Gulf is very important. Region countries increasing of their military powers and creating crisis in the Persian Gulf. Therefore, what are military development policies effects on the Persian Gulf regional security? This essay for answer to this question, used cause and effect and analytical methods. Findings of essay are show military development policies by this region countries, cause regional security of the Persian Gulf always under threat.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Policies
  • Military
  • Regional
  • Persian Gulf
  • Security
- ادکانیان، علیرضا اریک و میثم خسروی (1397)، «جایگاه امنیت غذایی از دیدگله عدالت انتقالی»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، دوره15، شماره2، پاییز، صص155-139.
- اسپوتنیک (2019)، «حوثی‌ها جزئیات حمله به تاسیسات نفتی آرامکو عربستان را اعلام کردند»، 18 سپتامبر، در: https://www.sptnkne.ws/9Ngg
- افراسیاب‌پور، حامد (1393)، «تحلیل پویش های امنیتی شورای همکاری خلیج فارس»، فصلنامه سیاست دفاعی، شماره88، پاییز، صص219-185.
- افکار نیوز (1396)، «تلاش آمریکا برای خروج از برجام شکست خواهد خورد»، 18 مرداد، در: https://www.afkarnews.com/8/645614
- التیامی‌نیا، رضا، علی باقری‌دولت‌آبادی و جاسب نیکفر (1395)، «بحران یمن: بررسی زمینه‌ها و اهداف مداخلات خارجی عربستان و آمریکا»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، دوره5، شماره18، شماره پیاپی48، پاییز، صص198-171.
- بذرافشان، مریم (1398)، هجرت الفبای ایستادگی، کرج: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس استان البرز؛ انتشارات حنظله.
- بلامی، آلکس‌ جی. (1386)، جوامع امن و همسایگان: دژهای منطقه ای یا همگرایان جهانی، ترجمه محمود یزدان‌فام و پریسا کریمی‌نیا، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- جعفری، علی‌اکبر (1392)، «استراتژی موازنه تهدید و امنیت دولت‌های اسلامی منطقه خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال2، شماره7، پاییز، صص34-11.
- جمال‌زاده، ناصر و محمد آقائی (1394)، «تأثیر ایران هراسی در رقابت تسلیحاتی اعضای شورای همکاری خلیج فارس»، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، سال6، شماره1 (15)، بهار، صص47-19.
- خبرآنلاین (1396)، «ایستادگی قطر»، 5 مهر، در:
- درج، حمید و رضا التیامی‌نیا (1397)، «تحلیل دیپلماسی قطر در قبال بحران سوریه با تأکید بر روابط سیاسی قطر و عربستان سعودی»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، شماره27، پاییز، صص54-23.
- دژپسند، فرهاد و حمیدرضا رئوفی (1387)، اقتصاد ایران در دوران جنگ تحمیلی، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛ مرکز اسناد دفاع مقدس.
- دویچوله (1396)، «قطر و تشدید رقابت‌ها در منطقه خلیج فارس»، 15 خرداد، در: https://www.dw.com/fa-a-39122599
- دهشیری، محمدرضا (1394)، «سازه‌انگاری و منطق تعارض جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال یازدهم، شماره33، زمستان، صص80-57.
- رستمی، محسن و دیگران (1398)، «سناریوهای متاثر از روابط ایران و عربستان پس از تحولات منطقه عربی (1391) تا بازه زمانی 1404 هجری شمسی»، مطالعات دفاعی استراتژیک، شماره76، تابستان، صص184-163.
- ‌زائرکعبه، رحیم، فردین قریشی و محمدباقر علیزاده‌اقدم (1396)، «زمینه‌‌های جامعه‌شناختی تکوین گفتمان‌‌های عدالت اجتماعی در ایران: مطالعه موردی دولت‌‌های پس از انقلاب اسلامی»، دوفصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره5، شماره11، پاییز و زمستان، صص112-93.
- سنایی، بهرام و احسان طاهری‌مهر (1394)، «تأثیر همکاری ناتو و شورای همکاری خلیج فارس بر امنیت جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، دوره 8، شماره 31، پاییز، صص140-97.
- شجاعی، هادی (1389)، «اهداف و راهبردهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه معرفت، سال19، شماره153.
- شمس‌دولت‌آبادی، سیدمحمودرضا و ساسان مؤمن (1396)، «عوامل مؤثر در تدوین سیاست دفاعی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر حوزه خلیج ‌فارس»، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، شماره70، زمستان، صص150-125.
- شیرزادی، رضا (1390)، بررسی اجمالی جنگ‌های خلیج فارس، تهران: پژوهشکده علوم و معارف دفاع مقدس.
- عزیزی‌جوان، ابوالفضل (1395)، «اشغال بحرین به دست عربستان در پوشش سپر جزیره شش ساله شد»، پایگاه تحلیلی دفاع مقدس، 24 اسفند، در: https://dnws.ir/232041
- علیخانی، مهدی (1391)، «بررسی روابط اتحادیه اروپا و شورای همگاری خلیج فارس در موضوعات جزایر سه‌گانه و پرونده هسته‌ای ایران و تأثیر آن بر جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال8، شماره20، پاییز، صص135-103.
- غلامرضاپور، جعفر (1385)،‌ «مسأله هسته‌ای ایران و شورای همکاری خلیج فارس»، ماهنامه اطلاعات راهبردی، شماره 40، صص25-23.
- کدخدایی، مصطفی و شهرام عسکری‌حصن (1398)، «دکترین امنیتی ج.ا. ایران با تأکید بر بازدارندگی فعال و حفظ ضربه دوم»، ماهنامه پژوهش ملل، شماره47، آبان، صص72-47.
- کشیشیان‌سیرکی، گارینه و سهیل سهیلی‌نجف‌آبادی (1397)، «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات خاورمیانه (بیداری اسلامی) با تأکید بر بحران سوریه»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، دوره10، شماره37، زمستان، صص50-26.
- کوهکن، علیرضا، یاسر اسماعیل‌زاده و سعید تجری (1394)، «جنبش‌های اعتراضی و آینده رژیم نئوپاتریمونیال عربستان سعودی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره70، زمستان، صص188-157.
- محمدی، فاطمه (1394)، «اختلاف‌های سرزمینی و مرزی در میان کشورهای جنوبی خلیج فارس در سال های 1995- 2012م/1374-1391ش»، فصلنامه پژوهش در تاریخ، سال6، شماره2 (16)، زمستان، صص138-115.
- مصاحبه با فرمانده سپاه پاسداران (1396)، «فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توان موشکی ایران را در منطقه رتبه نخست اعلام کرد»، خبرگزاری تبناک، در: http://www.tabnak.ir/fa/news/699333
- مقدس، محمود (1388)، «اوباما و خاورمیانه: تحول راهبردی با تغییر تاکتیکی»، فصلنامه مطالعات منطقه‌ای: اسرائیل‌شناسی آمریکاشناسی، دوره 11، شماره 1، صص66-49.
- ملک‌محمدی، حمیدرضا و مهدی داوودی (1391)، «تأثیر ایران هراسی بر سیاست های نظامی امنیتی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس»، فصلنامه سیاست، شماره22، تابستان، صص246-227.
- منوری، سیدعلی و بنفشه رستمی (1396)، «بازسازی ائتلاف‌های آمریکا در حوزه عربی خلیج فارس»، فصلنامه سیاست جهانی، شماره20، صص214-189.
- مؤذی، علی (1397)، «تبیین آثار امنیتی شدن سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر توسعه کشور»، رساله دکتری روابط بین‌الملل، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
- ناجی‌زواره، فرشته (1393)، «مقایسه مولفه‌های شکل‌دهنده به راهبردهای سیاست خارجی آمریکا در دوران بوش و اوباما در خاورمیانه»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد روابط بین‌الملل، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
- هژبری، محمدعلی (1396)، «موازنه تهدید، راهبرد سیاست خارجی عربستان سعودی در منطقه»، مجله ایرانی رواابط بین‌الملل، در: http://www.iirjournal.ir/index.php/fa/
- Anadolu Agency (2018), “Trump and Sale Weapons to World”, Dec 28, at: https://www.aa.com.tr/983341
- Aras, Bulent and Pinar Akpinar (2017), “Turkish Foreign Policy and The Qatar Crisis”, Istanbul Policy Center at Istanbul University (IPM/IPC), 15 Aguste, pp. 1-8, at: https://www.researchgate.net/profile/Pinar_Akpinar2/publication/319059837_Turkish_Foreign_Policy_and_the_Qatar_Crisis/links/598d9aab0f7e9b07d22bc3f6/Turkish-Foreign-Policy-and-the-Qatar-Crisis.pdf
- Associated Press (2019), “A look at foreign military bases across the Persian Gulf”, September 4, at: https://apnews.com/e676e805b77347108068afc160313e2d
- BBC News (2018), “Trump pPulls US Out of Iran Deal”, May 5, at: http://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-44045957
- Chapnick, Adam (1991), “The middle Power”, Canadian Foreign Policy Journal, Vol. 7, Issue 2, pp. 73-82, Published Online: 14 Mar 2011, at: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/11926422.1999.9673212
Delkhosh, A. (2018). JCPOA: The Participants and International Law. International Studies Journal (ISJ), 15(1), 34-62.
- Elleman, Michael and Mahsa Rouhi (2019), “The IRGC Gets into the Space-Launch Business”, May 1, IISS, at: https://www.iiss.org/blogs/analysis/2019/05/iran-military-satellite-launch-irgc
- Global Fire Power (2019), “2019 Military Strength Ranking". January 11, at: https://www.globalfirepower.com/countries-listing.asp
- Global Fire Power (2020), “2020 Military Strength Ranking”, January 11, at: https://www.globalfirepower.com/countries-listing.asp
- Hertog, Steffen. (2007), “EU-GCC Relations in the Era of the Second Oil Boom”, C.A.P Working Paper, Munich, Germany, December 2007, at: http://www.cap.lmu.de/download/2007/2007_hertog.pdf.
- Holland, Steve (2018), “Trump Issues Ultimatum to 'Fix' Iran Nuclear Deal”, Reuters, January 12, at: http://www.reuters.com/article/us-iran-nuclear-decision/trump-issues-ultimatum-to-fix-iran-nuclear-deal-idUSKBN 1F108F.
- Lilli, Eugenio (2018), “Debating US Military Strategy in the Persian Gulf: What is the Way Forward?”, Revista Brasileira de Política Internacional, Vol. 61, No. 1, pp. 2-18.
- Mason, R. Chuck (2009), “U.S.-Iraq Withdrawal/Status of Forces Agreement: Issues for Congressional Oversight”, CRS (Congressional Research Service) Report for Congress, 7-5700, R40011, July 13, pp.1-11, at: http://www.crs.gov
- Merriam-Webster (2019), “Security”, 25 March, at: https://www.merriam-webster.com/dictionary/security
- Mirhosseini, Seyed Mohsen (2012), “The interaction of the [Persian] Gulf cooperation Council (GCC) with Iran for New Security Arrangement in the Persian Gulf”, Elixir Social Science International Journal, No. 49, pp. 9865-9870, at: https://www.elixirpublishers.com/articles/1350467372_49%20(2012)%209865-9870.pdf
- Mousavian, S., Mahmoudieh, Y. (2018). The Nuclear Deal: A Crossroad or Deadlock in Relations with Iran. International Studies Journal (ISJ), 14(4), 159-189.
- SIPRI Fact Sheet (2014), Trends in World Military Expenditure 2014, at: https://www.sipri.org/publications /2015/sipri-fact-sheets/trends-world-military-expenditure-2014
- Westcott, Ben and Hamdi Alkhshali (2019), “China, Russia and Iran hold joint naval drills in Gulf of Oman”, CNN, December 27, at: https://edition.cnn.com/2019/12/27/asia/china-russia-iran-military-drills-intl-hnk/index.html