شباهت رای دیوان بین‌المللی دادگستری در رد ایرادات صلاحیتی و شکلی دولت مریکا با مدل شبیه سازی سال 1397فصلنامه مطالعات بین المللی (ISJ)

خوشبختانه در بهمن ماه از تصمیم دیوان بین المللی دادگستری، در رد ایرادات شکلی و صلاحیتی دولت ایالات متحده آمریکا در پرونده نقض پیمان مودت 1344 خورشیدی (برگشت تحریم ها) مطلع شدیم و این اتفاق حقوقی مهم، دارای ابعاد گسترده ای جهت نقد و تحلیل است. از جمله موضوعاتی که میتوان بدان اشاره کرد، توان بالای تیم حقوقی ایران در دیوان بین المللی دادگستری و به روز بودن دانش حقوقی دست اندر کاران و خصوصاً برگزاری همزمان دوره شبیه سازی دیوان در تهران با همکاری unic با مدیریت حضرتعالی (فصلنامه مطالعات بین المللی) و حضور اساتید بنام است که با شرکت دانشجویان مقاطع ارشد و دکتری گرایش های حقوق بین الملل، روابط بین الملل، علوم سیاسی و مطالعات منطقه ای همراه بوده است. لذا در مقام مقایسه رای پذیرش صلاحیت توسط دیوان، اشاره به نکات ذیل، اهمیت شبیه سازی برگزار شده در سال 1397 و میزان مشابهت آن را با رای صادره مشخص می نماید:

-        دیوان بین المللی دادگستری  با رد همه ایرادات امریکا صلاحیت رسیدگی نسبت به دعوای ایران، آن را تنها با یک رأی مخالف پذیرفت. یعنی فقط  قاضی اختصاصی دولت امریکا در این تصمیم صلاحیتی، با دادگاه همراه نبود (رای 3 فوریه 2021 دیوان).

-        در مدل شبیه سازی سال 2018 ( مهر ماه 1397) نیز دقیقاً چنین تصمیمی برای رد ایرادات شکلی ایالات متحده اتخاذ شد و در مدل شبیه سازی، تیم قضات وارد ماهیت پرونده شدند و اتخاذ تصمیم نمودند.

اشاره به این نکته اهمیت دارد که پذیرش صلاحیت توسط دیوان بین المللی دادگستری، گرچه موفقیت ارزشمندی است ولی موجب خاتمه رسیدگی نیست بلکه تازه آغاز یک رسیدگی ماهوی است که نیازمند تلاش و کوشش و مدیریت مؤثر و هدایت روند قضایی می‌باشد، چرا که با توجه به ماهیت و خواسته های ایران در آن پرونده و خروج آمریکا از پیمان مودت، امکان محکومیت ایالات متحده مطابق خواسته های ایران، بسیار دشوار است.

امید است این موفقیت نسبی که مرهون تلاش تمام سازمان های حقوقی دولت و اساتید محترم دانشگاه و تیم حقوقی دلسوز ایران در دیوان است، قرین توفیق نهایی و قطعی شده و موجب دلگرمی ملت بزرگ ایران و احقاق بخشی از حقوق آنان گردد. جهت بهره برداری و کمک به تیم حقوقی عزیز ایران در دیوان، بخش اجرایی رای صادره در مدل شبیه سازی در سال 2018 به پیوست بوده و با توجه به مطابقت عینی استدلال های دیوان در پذیرش صلاحیت در رسیدگی، به نظر میرسد رای صادره در ماهیت اختلاف ایران و آمریکا در مدل شبیه سازی نیز می توان برای پیش بینی دفاعیات ایالات متحده و جهت گیری های ماهیتی دیوان در صحنه عملی، مفید به فایده باشد که در ادامه آورده شده است.