جغرافیای سیاسی دریایی: معمای حقوقی ایران در دریای کاسپین

مجتهدزاده, پیروز; امیری, هاشم; سالاریان, رامتین

جغرافیای سیاسی دریایی: معمای حقوقی ایران در دریای کاسپین

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی مستقل

نویسندگان

¹ استاد سیاست جغرافیا و جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

² دکتری جغرافیای سیاسی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

³ دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی چالوس

چکیده

به دلیل سقوط شوروی در سرآغاز دهه 1990 وضعیت دریای کاسپین از دیدگاه ژئوپولیتیک حقوقی دگرگون شد. ایران موضع گیری خاصی را اعلام کرد که گاه با برخوردهای اولیه روسیه در این راستا همخوانی داشت: این که دریا باید به صورت یک منطقه مشاع برای استفاده مشترک کشورهای کرانه‌ای اد اره شود. در اواخر سال 1996 تهران این استدلال را پیش آورد که قرارداد‌های 1921 و 1940 تبدیل شدن وضعیت حقوقی دریای‌خزر به یک منطقه دریایی مشاع را تجویز می‌کند. پیشرفت بسیار آهسته مذاکرات برای سر و سامان دادن آن بحث در اواسط دهه 1990 به دلیل گسترش نفوذ قدرت‌های خارج از منطقه بر منابع نفتی خزر در رابطه با کشورهای دیگر خزر، برای ایران به پایان رسید.
در سال 1998 ایران مواضع خود را به سود سیاست تقسیم کامل دریای کاسپین به پنج سهم مساوی برای پنج کشور کرانه‌ای دگرگون کرد. در ماه‌های می‌و سپتامبر 2002 روسیه پروتکلی را در مورد تقسیم دریای سرزمینی خود و قزاقستان و جمهوری آذربایجان را با آن دو کشور امضاء کرد. در همان حال هیات‌های دانشگاهی گرد هم آمده از کشورهای کرانه‌ای خزر در روزهای 19 و 20 اکتبر 2003 در دانشگاه مازندران، بیانیه‌ای را به ابتکار نگارنده انتشار دادند که به موجب آن راه حل‌های زیر پیشنهاد گردید: الف) ایجاد نواری ساحلی از آبهای دریا به پهنای 25 تا 45 مایل از خط کرانه‌ای به طرف دریا به عنوان منطقه ویژه کشورهای کرانه‌ای و ب) ایجاد یک منطقه مشاع از بقیه بدنه دریا برای استفاد مساوی بازرگانی و دریا نوردی و دیگر فعالیت‌های پنج کشور کرانه‌ای.
در آخرین دگرگونی‌ها ایران همراه چهار کشور دیگر کرانه‌ای اعلامیه‌ای را در 29 سپتامبر 2014 امضاء کرد که به موجب آن توافق شد: دو منطقه مشخص برای تعیین وضعیت حقوقی جغرافیای سیاسی خزر تبیین خواهد شد: یک منطقه حاکمیت کشوری و یک منطقه انحصاری حقوق ماهیگیری. این دو منطقه جمعاً 25 مایل دریایی پهنا دارند: یک منطقه 15 مایلی از دریای سرزمینی برای هر کشور کرانه‌ای و یک نوار ده مایلی به عنوان منطقه انحصاری حقوق ماهیگیری.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Maritime Political Geography: Iran’s legal dilemma in the Caspian Sea ends up in geographical certainties for all

نویسندگان [English]

Pirouz Mojtahed-Zadeh ¹
Hashem Amiri ²
Ramtin Salarian ³

¹ Professor of Political Geography and Geopolitics Islamic Azad University of Tehran – South

² * Ph.D. Political Geography at the Islamic Azad University of Science and Research of Tehran

³ Post-graduate in International Law Islamic Azad University of Chalus

چکیده [English]

In this, the concluding episode of the series of our studies into Caspian political geography, I will try to discuss, after briefly assessing the background to what has been known in the past twenty years as ‘the legal regime’ of the Caspian Sea, the latest development in Iran’s perspectives of the shaping of maritime political geography.
In the 1990s, as the world order began to shift, following the collapse of the Soviet Union, the Caspian Sea’s position in global geopolitics also changed.
In debates over geo-legal delimitation of the Caspian Sea in the wake of the Soviet collapse, Iran articulated a position sometimes identifiable with Russia’s initial approach—that the Caspian Sea should be a condominium or an ‘area of common use’ for the littoral states. In late 1996 Tehran argued that the Soviet-Iranian treaties of 1921 and 1940 should determine the legal status of the Caspian Sea as a condominium. Slow progress in hammering out a legal regime on that basis was almost brought to an end for Iran in mid-1990s as outside influence increased over the Caspian oil resources pertaining to states other than Russia and Iran.
By 1998 Iranian government shifted its position to a complete curve up of the sea in equal shares for the five coastal states. In May and September 2002, Russia signed protocols demarcating its relevant maritime areas of the Caspian Sea with Kazakhstan and Azerbaijan, respectively.
Meanwhile, academic delegates from the Caspian littoral states in an international seminar at Mazandaran University on the Caspian Sea - Babolsar, October 19–20, 2003 - issued a declaration, on the initiative of this author which put forward a solution on the basis of a) creation of a strip of offshore zone 25–45 miles from the coastline into the sea to allow an exclusive economic zone for each of the five littoral states, &b) creation of a common use zone in the remaining body of the sea to allow equal rights of use for commercial, navigational and other maritime activities by each of the five .
In the latest development, together with the other four states, Iran signed on September 29, 2014, a declaration whereby it was agreed that: there will be two fixed zones determining the legal status of the sea: a zone of state sovereignty and a zone with exclusive fishing rights. These two zones will be 25 nautical miles: a 15 miles territorial sea for each state from their shoreline, and a 10 mile exclusive fishing zone.

کلیدواژه‌ها [English]

Caspian Sea
Maritime Law
Political Geography
Geopolitics
Iran

مراجع

Askari, Hossein & Taghavi, Roshanak, Iran’s Caspian Oil and Gas, in Pirouz Mojtahed-Zadeh ed. Boundary Politics and International Boundaries of Iran, Universal Publishers, Florida 2006, pp. 85-99.
Babolsar Declaration of principles for settlement of Caspian legal regime, issued by a committee of academic experts from Caspian littoral countries during an international seminar at the University of Mazandaran on October 19–20, 2003, on the initiative of this author.
Blum, Douglas (1998a), “Domestic Politics and Russia’s Caspian Policy,” Post-Soviet Affairs, 14, 2:137-164, April–June.
Butler, W. E. (1995), in Caspian Seminar, London, 24 February 1995 as appears in Ettelaat International, No. 200, Monday 27 February 1995, p. 10.
Caspian Curve-up”, in NEFTE Compass, Vol. 2, No. 43, November 24, 1993.
Dr. Bavand and Dr. Mojtahed-Zadeh in debate over the Caspian legal regime dated 18 Aban 1389 = 9 November 2010.

www.khabaronline.ir/news-107204.aspx

Embassy of the republic of Kazakhstan (1991), declaration of replacement of 12/29 http://www.kazakhembus. com/index. php?page=contribution-to-international-security
Interfax Information Service, B.V., October 24, 2003, available at http://www.rigzone. com/news/article.asp?a_id=9084.

Iran daily of Tehran (Persian), May 23, 2002.

Kemp, Geoffrey (1997), Energy Superbowl: Strategic Politics and the Persian Gulf and Caspian Basin. Washington, DC: Nixon Center for Peace and Freedom, USA.
1. 10. Mojtahed-Zadeh, Pirouz (2006), Boundary Politics and International Boundaries of Iran, Universal Publishers, Florida, USA.
  1. Mojtahed-Zadeh, Pirouz (2003 a), Prospective on the Caspian Sea Dilemma: An Iranian Construct, Eurasian Geography and Economy, Vol. XXXIV, No. 8, pp. 607-617.
  2. Mojtahed-Zadeh, Pirouz (2003 b), Territorial Disputes and Security of West Asia”, in Majid Tehranian ed., Bridging a Gulf, Peacebuilding in West Asia, IB Tauris, London, pp. 69-86.
  3. Murphy, Alexander (2012) lecture delivered at the University of Tehran, arranged by Pirouz Mojtahed-Zadeh at the faculty of Geography.
  4. Sciolino, Elaine,“It’s a Sea! It’s a Lake! No. It’s a Pool of Oil,” New York Times, June 21, 1998, WK16.
  5. Scott Horton and Natik Mamedov (1999),“Legal Status of the Caspian Sea,” in Hooshang Amirahmadi ed, The Caspian region at a Crossroad, Chapter 15, p. 267.
    1. Tavafoq-e Irano Russiyeh dar bareh-e masael-e daryay-e Khazar” (1998, p. 12).
    2. Trade and Seafaring Agreement between the Imperial Government of Iran and the Union of Soviet Socialist Republics, signed in Teheran and dated 5 Farvardin 1319 (March 25, 1940
      1. Treaty Concluded between Iran and Russia at Turkamanchai on February 22/10 1828 Corresponding to 5 Shaban 1243),” 1828), www.infoplease.com/ipa/A0107305.html
      2. UN docs. A/51/59, annex, Jan. 27, 1996 (Joint statement of Iran and Russia Oct. 30, 1995).
      3. UN doc. A/53/453, annex Oct. 2, 1998 (Joint Statement of Iran and Turkmenistan, July 8, 1998).