در این مقاله، پس از طرح مسئله و توضیح جایگاه محوری خلیج فارس در میانه‌هارتلند جهان، از حضور تاریخی تمدن‌ها و دولت‌های ساحلی و خارجی در این منطقه سخن خواهیم گفت. حضور و نفوذ بیگانگان در خلیج فارس طیف گسترده‌ای از دول استعماری برّی و بحری اروپایی شامل پرتغال، هلند، انگلستان، روسیه تزاری، آلمان و عثمانی و سرانجام ایالات متحده را شامل می‌شود که سیر تاریخی حضور این قدرت‌ها در منطقه اجمالاً بیان خواهد شد. در ادامه به اختلافات و تنش‌های مرزی و زمینه‌ها و پیامدهای آنها از جمله جنگ‌ها و منازعات گسترده در منطقه خواهیم پرداخت و به مواردی از هر یک اشاره خواهیم کرد. شکل‌گیری انواع اتحادیه‌ها و شکل بندی‌های منطقه‌ای در خلیج فارس و جایگاه کانونی این منطقه در برخی اتحادیه‌ها و فورماسیون‌های بین‌المللی موضوع مبحث بعدی خواهد بود. ویژگی‌های خاص منطقه خلیج فارس در ابعاد و وجوه گوناگون موضوع دیگری است که به آن خواهیم پرداخت. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که راهبرد مقتضی و تامین‌کننده منافع ملی ایران در خلیج فارس در مواجهه با قدرت‌ها و بازیگران منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای در این گستره چه می‌تواند باشد. بر این اساس در این مطالعه به طرح و تبیین این فرضیه خواهیم پرداخت که بهره‌گیری از مزایای نسبی و توانمندی‌های بالقوه ایران در چارچوب رویکردی مسالمت‌آمیز و صلح جویانه در تعاملات منطقه‌ای، به بازیابی جایگاه محوری و نقش هژمونیک تاریخی ایران در خلیج فارس می‌انجامد. روش تحقیق در پژوهش حاضر، توصیفی – تحلیلی و روش گردآوری داده‌ها، کتابخانه‌ای است.
اسدی، بیژن (1381)، خلیج فارس و مسائل آن، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) .
---------- (1371)، علائق و استراتژی ابرقدرت‌ها در خلیج فارس 1357 – 1368، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی .
اسدی، علی اکبر (1391)، "شورای همکاری خلیج فارس و تحولات جهان عرب: دگردیسی در اهداف و منافع"،گزارش راهبردی، مرکز تحقیقات استراتژیک معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی، ش 425 .
امین، عبدالامیر (1370)، منابع بریتانیا در خلیج فارس،ترجمه علی رجبی یزدی، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر .
رضایی، ناصر و حیدری فر، محمد رئوف (1389)، درآمدی بر جغرافیای سیاسی، تهران: سپاهان .
روحی دهبنه، مجید (بهار1390)، "تبیینی سازه انگارانه از علل واگرایی ایران و شورای همکاری خلیج فارس"، روابط خارجی، س 4، ش 1 .
فرامرزی، احمد (1346)، کریم خان زند و خلیج فارس،به کوشش حسن فرامرزی، تهران: انتشارات ابن سینا .
فلسفی، نصرالله (1353)، زندگانی شاه عباس اول،تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران .
فلور، ویلم (1371)، هلندیان در جزیره خارک (خلیج فارس) در عصر کریم خان زند،ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: انتشارات توس .
کاظمی، علی اصغر (1379)، نظریه همگرایی در روابط بین‌الملل، تهران: نشر قومس .
کریمی پور، یدالله (1379)، مقدمه‌ای بر ایران و همسایگان (منابع تنش و تهدید)،تهران: انتشارات دانشگاه تربیت معلم .
کوهن، سائول برنارد (1387)، ژئوپولیتیک نظام جهانی، ترجمه عباس کاردان، تهران: ابرار معاصر .
13. مجتهدزاده، پیروز (1372)، کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلیتیک خلیج فارس، ترجمه و تنظیم حمیدرضا ملک محمدی نوری، ویراسته محسن مدیرشانه چی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی .
مجیدی، محمد رضا (1387)، غرب آسیا، نظام بین‌الملل و همگرایی منطقه‌ای، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی .
نخله، امیل آ. (1359)، روابط امریکا و اعراب در خلیج فارس، ترجمه کارو، تهران: انتشارات سروش .
نشأت (میرداماد)، صادق (1345)، تاریخ سیاسی خلیج فارس، تهران: شرکت نسبی کانون کتاب .
وادالا، ر. (1356)، خلیج فارس در عصر استعمار، ترجمه شفیع جوادی، تهران: سحاب کتاب.
18. هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1355)، تاریخ روابط خارجی ایران از ابتدای دوره صفویه تا جنگ جهانی دوم: 1500 ـ 1945،چ 2، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر، ج1 .
یغمایی، اقبال (1352)، خلیج فارس،تهران: اداره کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر .
مدیر شانه‌چی, محسن. (1395). بازیابی جایگاه تاریخی ایران در خلیج فارس در تعامل با قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی. فصلنامه مطالعات بین المللی, 13(1), 41-57.
MLA
محسن مدیر شانه‌چی. "بازیابی جایگاه تاریخی ایران در خلیج فارس در تعامل با قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی". فصلنامه مطالعات بین المللی, 13, 1, 1395, 41-57.
HARVARD
مدیر شانه‌چی, محسن. (1395). 'بازیابی جایگاه تاریخی ایران در خلیج فارس در تعامل با قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی', فصلنامه مطالعات بین المللی, 13(1), pp. 41-57.
VANCOUVER
مدیر شانه‌چی, محسن. بازیابی جایگاه تاریخی ایران در خلیج فارس در تعامل با قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی. فصلنامه مطالعات بین المللی, 1395; 13(1): 41-57.
)